Deze recensie verscheen eerder in Wordt Vervolgd, maart 2016
The Diplomat, Regie: David Holbrooke
De Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke (1941-2010) staat vooral bekend om het verdrag van Dayton, dat in 1995 een eind maakte aan de burgeroorlog in Bosnië. Dankzij zijn sterke persoonlijkheid en vijftig jaar ervaring in de diplomatieke dienst wist Holbrooke de Servische president Slobodan Milošević aan de onderhandelingstafel te krijgen. Op de Amerikaanse vliegbasis Dayton werd vervolgens een vredesakkoord opgesteld waarmee ook de Bosnische en Kroatische presidenten konden thuiskomen.
De documentaire The Diplomat geeft een intieme inkijk in Holbrooke’s carrière, die flink beslag heeft gelegd op zijn gezinsleven. De film wordt verteld vanuit het perspectief van zijn oudste zoon David. Daarnaast komen veel ex-collega’s en wereldleiders aan het woord die vol lof zijn over Holbrooke’s aandeel in de Dayton-akkoorden.
Maar uit de film blijkt ook dat het succes van Holbrooke’s werkwijze afhangt van de cultuur waarmee hij te maken krijgt en van zijn persoonlijke relatie met de Amerikaanse president. Met Barack Obama kon Holbrooke slecht overweg. De president die Holbrooke in 2009 benoemde tot zijn Speciaal Afgevaardigde in Afghanistan, leek soms een andere taal te spreken dan hij. Minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton laat in de film doorschemeren dat ze dikwijls tussenbeide heeft moeten komen om Holbrooke te ‘vertalen’.
Frustrerend vindt Holbrooke het dat het Amerikaanse buitenlandbeleid sinds de aanslagen van 11 september 2001 is gemilitariseerd. Anders dan tijdens de Balkanoorlog hebben generaals veel meer invloed gekregen dan hij, al was het maar omdat het defensiebudget flink is gestegen.
Bovendien lijkt Holbrooke’s volhardende, doortastende en manmoedige onderhandelingsstijl die zo succesvol was bij Milošević, in Kabul juist tegen hem te werken. Voortdurend botst Holbrooke met de Afghaanse krijgsheren. Volgens de huidige Afghaanse president Ashraf Ghani komt dat door zijn ‘bulldozer’-communicatie: ‘In dit land krijg je niets voor elkaar door te duwen.’ Hij vervolgt: ‘Dat hij Milošević heeft kunnen overdonderen, betekent niet dat hij ook bij een Afghaan zijn zin krijgt.’
De eeuw van Amerikaanse hegemonie is voorbij. Bij die realiteit past wellicht een andere diplomatieke strategie dan waarmee Holbrooke geschiedenis schreef.